Een beter begrip van logos, ethos en pathos
Is er een modern boek over retorica dat je kunt aanraden, werd mij gevraagd.
Bij een zeer gerenommeerd advocatenbureau gaf ik een training retorica om ze te helpen beter te pleiten.
Ik had besloten zo diep te graven, dat ik vreesde hoog over hun hoofden te vliegen. De partner van het kantoor had mij verzekerd dat dit bijzonder slimme en goede juristen waren, dus ik besloot het erop te wagen. En terecht, dit waren bijzonder scherpe mensen.
Mijn belangrijkste punt tijdens de training was dat overtuigingskracht al sinds Aristoteles in logos, ethos en pathos ligt. Maar wel op een andere manier dan de meeste mensen die begrippen gebruiken. Een beter begrip van logos, ethos en pathos maakt je een overtuigender spreker.
Logos is de overtuigingskracht uit de inhoud, ethos uit het beeld dat het publiek van de spreker krijgt, pathos uit de gevoelens van het publiek.
Nu wordt meestal naar een stukje speech gekeken en gezegd, kijk dat is typisch pathos. Dat is niet de juiste manier om ernaar te kijken.
Drie lenzen
Het is namelijk zo dat je alles, alles! wat je doet in een redevoering kunt en moet bekijken door de lenzen van logos, ethos en pathos, tegelijk.
Een voorbeeld: jaren geleden was ik betrokken bij een rechtszaak. De advocaat van de tegenstander ratelde een hele lijst jurisprudentie af. De rechter, die leek te slapen, opende op een bepaald moment één oog en zei ‘en dat is in hoger beroep teruggedraaid’. De advocaat was weg. En dat had een logos-aspect: de inhoud van zijn pleidooi werd een beetje ondergraven. Het had een ethos-aspect: zijn geloofwaardigheid was in één klap onderuit gegaan. En het had een pathos-aspect: de rechter was licht geïrriteerd geraakt.
In dit voorbeeld is de verleiding groot alleen op ethos te letten, maar dan zou je niet het volledige beeld hebben.
Exponentieel overtuigender
Als je een betoog voert moet je altijd alle drie lenzen tegelijk op alles wat je zegt, doet en uitstraalt gericht houden. Een beter begrip van logos, ethos en pathos is belangrijk Als je onthoudt dat logos, ethos en pathos niet zozeer onderdelen zijn die je inbrengt in je verhaal, maar de constituerende elementen van overtuigingskracht die altijd en overal aanwezig zijn en die je kunt en moet beïnvloeden, dan heb je de springplank om exponentieel overtuigender te pleiten, te spreken en te leven.
Dat is geen simpele boodschap, maar als je écht goed wilt worden zijn er geen simpele antwoorden.
Een retorisch handboek
De jonge advocaat die mij vroeg om een geschikt modern handboek heb ik moeten teleurstellen. Mij is geen boek bekend met de breedte, maar vooral de diepgang van Quintilianus. Het zijn allemaal meer of minder slappe aftreksels. Lees gewoon Quintilianus. Tenzij ik mij vergis en het juiste boek nog niet gezien heb. Ik houd mij aanbevolen.