De ophitsende retoriek van Donald Trump, de president van de Verenigde Staten van Amerika, leidt op 6 januari 2021 rechtstreeks tot grof geweld rond en in het Capitool in Washington.
Het Retorisch Genootschap van Amerika voelde zich genoodzaakt te reageren en bracht een verklaring uit. Het is de moeite waard deze verklaring te lezen, ze zit goed in elkaar.
Dit genootschap is de vereniging van Amerikaanse wetenschappers die zich met retorica bezighouden. Vaak zie je dat academici die de retorica bestuderen zelf retorisch niet sterk zijn – ze schrijven stilistisch zwak en spreken kunnen ze al helemaal niet.
Dat hoeft niet erg te zijn: van een hoogleraar brandveiligheid verwacht je ook niet dat zij zelf brandende gebouwen blust. Er is een verschil tussen de retoricus die de wetenschap van het goede spreken kent, en de redenaar die deze kunst in de praktijk brengt.
De retorica als discipline kwam op toen de democratie zich ontwikkelde. Toch zijn retorica en beschaving niet noodzakelijk equivalent, hoe graag Romeinse en Amerikaanse retorici dat ook zouden willen.
Retorica is een wapen dat de samenleving ernstig kan beschadigen, maar ook een noodzakelijk middel om de beschaving en menselijkheid te beschermen. Kennis ervan is noodzakelijk (retorica), maar vaardigheid in het gebruik evenzeer (redenaarschap).
Wat retorica in actie op zijn best is beschrijft het Amerikaanse retorisch genootschap heel goed:
Rhetoric was conceived of as the art of making persuasive arguments in order to decide “what to do” in the face of uncertainty. It has never been just “talking points,” “hot air” or “empty words.” Words matter, and when they are used they have material consequences. Being with others requires that we use our words, our language. Admittedly, language is unstable and uncertain, but that is precisely why we need rhetoric: to grapple, collectively, with such instability and uncertainty, to make the best cases for our behaviors, actions, institutions, laws, and judgments. Otherwise there is simply violence.
In onzekere tijden – en misschien ook wel in zekere – hebben we meer fatsoenlijke mensen nodig die goed uit hun woorden komen. Als we de Trumps van deze wereld geen weerwoord geven zullen ze alleen maar machtiger worden.
Er is behoefte aan meer redenaars. En hoewel het niet vanzelf gaat, kan iedereen leren een redenaar te worden.