Een voorlopige verkenning
De Coronacrisis duurt niet eeuwig, maar de gevolgen zullen groot en langdurig zijn. Dat geldt ook voor het werk dat mensen zullen doen en zullen willen doen. In dit artikel geven wij een voorzet voor hoe die wereld van werk eruit zou kunnen zien en hoe je daar volgens ons mee om zou kunnen gaan.
Wij denken al enige tijd na over de organisatie van werk in het leven en in de maatschappij. Daarom schrijven we een boek voor en over ambtenaren die de overstap hebben gemaakt naar werken als zelfstandige. Hoe lever je een waardevolle bijdrage waar je ook nog van kan leven? Deze vraag wordt prangender in de post-coronatijd (of in het corona-interbellum zolang er nog geen vaccin is).
Door het coronavirus verandert de manier waarop we met elkaar omgaan. Drie elementen waarvan wij vinden dat ze belangrijk zijn:
Economische teruggang
De economie is gebaat bij vertrouwen. Mensen zien de inkomsten en mogelijkheden teruglopen en dus neemt het vertrouwen af. Er zullen bedrijven failliet gaan en de bedrijven die blijven bestaan zullen waarschijnlijk flink bezuinigen.
Daarachteraan komen de overheidsbezuinigingen die nodig zijn om de kosten van de crisisbeheersing te dekken.
Ondertussen worden de kosten afgewenteld op de zwakste partijen: De sterkste lobby’s, de grote partijen die al op goede voet staan met de politiek hebben de beste uitgangspositie. KLM en andere partijen met een stevige lobby, krijgen miljarden. Kleine bedrijven en zzp’ers, kleine ondernemers, creatieven en flexibele werkers en mensen die juist vanwege chronische aandoeningen freelancen om zo op een waardige manier in hun inkomen te voorzien, zullen onevenredig hard geraakt worden. En de helden van nu zullen volgen.
De anderhalvemeter-samenleving
Zeker tot het eind van het jaar, maar waarschijnlijk veel langer, zullen we meer afstand van elkaar moeten houden, de anderhalvemeter-samenleving. Die heeft invloed op hoe vaak en waar en hoe we elkaar ontmoeten. Hoe gaan we werken. De overheid en veel bedrijven denken na hoe dat het beste kan. Bioscopen, universiteiten en kantoren zullen anders moeten functioneren en anders ingericht worden.
Dit zal in elk geval betekenen dat we meer verspreid gaan leven: festivals worden heel lastig, net als horeca. Dat zal ervoor zorgen dat bijvoorbeeld restaurants kleinschaliger of juist veel ruimer opgezet moeten worden.
Het betekent ook dat er meer digitaal zal worden afgesproken en vergaderd. Thuiswerken, of je een arbo-proef kantoor aan huis hebt of niet, wordt voor veel mensen normaal en ’s ochtends urenlang in de file wordt mogelijk minder normaal.
En er ontstaat, door het op- en afschalen door nieuwe lockdowns, een nieuwe vorm van ‘seizoensarbeid’; arbeid die alleen plaats kan vinden in corona-luwe periodes. Interactie, samenkomst, bedrijfsuitjes, maar ook theatervoorstellingen, concerten en andere live kunst vinden plaats tussen de uitbraken door.
Wat doet er nog toe
Nog belangrijker dan deze – zeer ingrijpende – ontwikkelingen is dat we nu moeten nadenken over wat voor wereld we willen na corona. Nu intermenselijk contact niet meer vanzelfsprekend is, het erop lijkt dat de menselijke omgang met zijn omgeving medeschuldig is aan deze pandemie, en mensen de ruimte hebben om na te denken over wat ze eigenlijk met hun leven willen, nu is de tijd gekomen om bij te dragen aan een betere wereld. In de woorden van Dov Seidman:
In the pause we have the opportunity to reflect on all that this tragic pandemic is revealing about ourselves and our society. A pause can lead to a new beginning, to a reimagination of how we want to live differently — less unhealthily and less unequally — in the future.
Dat zal ook invloed hebben op werk. Eerlijke arbeidsomstandigheden, fatsoenlijk werk en een sociaal en passend vangnet. Mondige werknemers zullen aanzetten tot verandering of zij zullen een andere baan zoeken die past bij hun veranderende wereldbeeld.
Kleine ondernemers in de nieuwe situatie
Wat nou als je in een flexibele schil zit, wat als je een tattoo-artist bent, wat als je zelf wat van je (werkende) leven wilt maken?
Je kunt hopen op eerlijk beleid, op steun waar dat nodig is, op maatschappelijke solidariteit. Op een fatsoenlijk uurtarief.
Maar hoop is geen strategie. Je kunt (en zou moeten) werken aan de ontwikkeling van een eerlijke samenleving. Maar die is er nog niet. En dat betekent dat je ook voor jezelf moet kiezen en opkomen. Je zult voldoende inkomen moeten genereren. En dat kan je pas doen als je serieus waarde toevoegt.
Wij richten ons op ambtenaren die zelfstandig ondernemer worden. Vaak zijn dat hoogopgeleide mensen die meer voldoening uit hun werk willen halen. Meer zelfstandigheid, meer verantwoordelijkheid, meer uitdaging. Dat kun je voor elkaar krijgen, maar het gaat niet vanzelf. Het is dan heel nuttig als je goed ad hoc kunt samenwerken, je mening stevig kunt neerzetten en je eigen morele kompas goed geijkt hebt.
Kernzaken: duidelijke en overtuigende communicatie, heldere gezamenlijke doelen, wederzijds afgestemde verwachtingen en een grote mate van verantwoordelijkheid.
Je moet, kortom, je meerwaarde maximaliseren. Dat heeft een aantal aspecten.
- Je lost problemen van anderen op.
- Je bent (uiteraard) goed in je vak.
- Je bent makkelijk om mee te werken.
- Anderen kunnen op je bouwen. Daar zorg je voor door helder te communiceren, afspraken na te komen, verwachtingen te managen, etc. Het gaat hier om interpersoonlijke vaardigheden.
- Je stelt prioriteiten en je bent loyaal aan het resultaat (in tegenstelling tot aan een baas of de organisatie, zoals bij werknemers geldt) en je draagt verantwoordelijkheid.
Conclusie
In het corona-interbellum zal er veel veranderen in hoe wij met elkaar werken en waar we werken (als we al werk hebben).
Voor zelfstandigen, kleine ondernemers en freelancers betekent dat nog meer focus op de waarde die je toevoegt.
Niets zo stabiel als verandering, zei Bob Dylan al. Dat zal de komende jaren niet anders zijn. En als je daar mensen bij nodig hebt die de veranderingen in goede banen kunnen leiden, kunnen luisteren en die kunnen helpen om de nieuwe werkelijkheid helder te communiceren, dan kan je gelukkig bij ons terecht.
Door Vanessa Lambrecht en Geert-Jan Procee