retorische strategie?
Wat is retorische strategie? Retorische strategie is het smeden en uitvoeren van plannen om je doelen te bereiken, met behulp van het retorisch instrumentarium. Het helpt bij het produceren van speeches, teksten, plannen en ambities.
Hoe breng je iets belangrijks goed over?
Het retorisch instrumentarium komt voor uit de inzichten, technieken en methoden van de klassieke retorica.
Klassieke retorica is de kunst van het overtuigen. Het is een intermenselijk, krachtig en genuanceerd systeem. In feite is het de kunst van het samenleven. Mensen hebben andere mensen nodig om zaken voor elkaar te krijgen en gebruiken daarbij taal. Dat speelt in de presentaties die in duizenden kantoren elke dag weer gegeven worden, maar dat speelde ook in de bouw van grote middeleeuwse kerken. Het speelde zelfs al voordat mensen konden schrijven, maar verbaal overleg gebruikten om gezamenlijk een mammoet te bejagen.
Klassieke retorica
Het is belangrijk hier iets over de klassieke retorica te zeggen, en waarom zij nog altijd relevant is.
Klassieke retorica wordt de kunst van het overtuigen, en de wetenschap van het goede spreken genoemd. Door het oude Griekenland onderwezen rondreizende leraren de welsprekendheid aan ambitieuze jongemannen. Zij beloofden tegen forse betaling ervoor te zorgen dat hun studenten maatschappelijk succes en aanzien zouden kunnen verwerven. Vooral in de jonge democratie Athene was daar grote vraag naar.
Aristoteles
In de vierde eeuw v. Chr. schreef de grote Griekse filosoof Aristoteles zijn werk ‘Retorica‘ waarin hij het wezen van overtuigingskracht onderzoekt. Vierentwintig eeuwen later is het nog steeds het standaardwerk op dit gebied.
Aristoteles was bijvoorbeeld de eerste die met de drie overtuigingsmiddelen logos, ethos en pathos kwam. Hij stelde dat een overtuigend betoog inhoudelijk sterk moet zijn, maar dat dat niet genoeg is. Wie wat zegt doet ertoe. De spreker moet dus ook aan een vertrouwenwekkende uitstraling werken. Hij moet laten zien dat hij weet wat hij doet, dat hij het beste voorheeft met zijn publiek, en dat hij eerlijk is. Maar ook de gevoelens van het gehoor zijn belangrijk: een verontwaardigd publiek vindt hele andere zaken overtuigend dan een publiek dat medelijden voelt. Je moet dus de emoties van je publiek (her)kennen, erbij aansluiten en ze sturen.
Rome
Na verloop van tijd werd Rome het centrum van de wereld. Daar werd de retorica verder ontwikkeld door bijvoorbeeld Cicero. Er ontstonden vaste indelingen om je toespraak zo overtuigend mogelijk te maken.
De Romeinen hadden ook veel aandacht voor de morele opvoeding van sprekers. Een goed spreker moet ook een goed mens zijn. Dat culmineerde in het standaard leerboek over de welsprekendheid, De opleiding tot redenaar, van Quintilianus. Daarin wordt de hele levensweg van een goed spreker gevolgd en van adviezen voorzien, van de eerste les als klein jongetje tot geschikte bezigheden na het pensioen.
Vanaf toen tot het eind van de 19e eeuw was een opleiding in de retorica het belangrijkste deel van het onderwijs. Daarna wordt de rol van de retorica in het maatschappelijk leven steeds kleiner, tot ze nu haast verdwenen lijkt.
Bereik je doelen
In elk geval hebben weinig mensen tegenwoordig kennis van de klassieke retorica. En dat is ten onrechte. In al die eeuwen van ca. 350 v. Chr. tot nu heeft de retorica zich ontwikkeld tot een krachtig, robuust, effectief en toch genuanceerd systeem om succesvol samen te leven.
Want retorica gaat niet over zekere kennis, maar over hoe je het waarschijnlijke aannemelijk kan maken. Het gaat om vragen waar niet per se één juist antwoord op is, maar waar wel verkeerde antwoorden zijn. De oude Grieken worstelden al met de vraag: moeten we Perzië aanvallen? En dat doet de westerse wereld eigenlijk nog steeds.
Anderen doen niet automatisch wat je wilt. Hoe bereik je dan samen met anderen je doelen, daar gaat het om, en misschien is dat wel relevanter dan ooit.
Uit het werkproces van de retorici valt de methode voor de retorische strategie te extraheren. Dat begint met de taken van de redenaar.
Taken van de redenaar
Het is goed een overzicht te geven van de zogenoemde taken van de redenaar. Als je een overtuigend betoog maakt – mondeling of schriftelijk – volg je deze vijf stappen. Een werkproces in feite.
Het zijn vijf taken die je in vijf min of meer opeenvolgende fasen doorloopt. Ze zijn:
- vinding, bepaal systematisch de situatie, je doel en de inhoud;
- ordening, bepaal wat de effectiefste structurering van die inhoud is;
- verwoording, breng de inhoud onder woorden en zorg dat dat foutloos, duidelijk, fraai en passend gebeurt;
- geheugen, zorg dat het betoog dat je nu hebt, goed in je hoofd komt te zitten.
- voordracht; spreek je redevoering uit, met de juiste toon, mimiek en gebaren.
Bij elk van deze taken geeft de retorica technieken, hulpmiddelen en adviezen om ze zo goed mogelijk uit te voeren.
Retorische strategie
Deze instrumenten, samen met andere, zoals empathy mapping en stakeholderanalyse, geven je de kans een goed doordachte tekst of plan te maken waar je je doelen mee bereikt. Een goede retorisch strateeg helpt je bij het toepassen van de methodiek zodat die niet alleen effectief, maar ook efficiënt is.
Als je zeker wilt zijn dat je betoog inhoudelijk sterk is, past bij je uitstraling, geschikt voor je publiek is, overtuigend je punt neerzet en de mogelijkheid maximaliseert dat je je zin krijgt, dan wil je gebruik maken van retorische strategie.
Dit kan je doen voor een presentatie, om je vaardigheden aan te scherpen, voor een bid book, een subsidieaanvraag, een belangrijk voorstel, of in elke andere situatie dat iemand anders beslist over een zaak die voor jou belangrijk is.